Samsun'un Tarihi Sembolleri: 6 Asırlık Çınar ve 220 Yıllık Paşa Değirmeni

Samsun'un Çarşamba ilçesinde yer alan 6 asırlık çınar ağacı ve 220 yıllık tarihi Paşa Değirmeni, geçmişten günümüze ışık tutmaya devam ediyor. Çarşamba'nın simgeleri haline gelen bu anıt ağaç ve değirmen, ilçe merkezinin tam göbeğinde, tarihin derin izlerini günümüze taşıyor. Baharın gelişi, Çarşambalılar tarafından bu alanda kutlanırken, anıt çınar da yaz aylarında gölgesiyle vatandaşların vazgeçilmez bir dinlenme yeri oluyor.

Çarşamba’nın Tarihi Eserlerine Duyulan Gurur

İlçe sakinlerinden Musa Ocak, bu tarihi eserlerin kendilerine büyük bir mutluluk verdiğini belirterek şunları söyledi: "30 yıldır Çarşamba’da yaşıyorum. Çocukluğumdan beri bu çınar ağacını ve değirmeni burada görüyorum. Bu, Çarşamba’nın en eski ağacı ve korunma altındadır. 7 taşlı tarihi değirmenin üzerinde bulunuyor. İlçemizde böyle güzel bir ağacın bulunması bizleri mutlu ediyor. Ağaçların kesilmeden korunması, bizler için bir gurur kaynağı."

Anıt Ağaç ve Değirmenin Tarihi Değeri

Ağacın ve değirmenin, Çarşamba’nın en büyük değerlerinden biri olduğuna dikkat çeken Sufettin Doğanay, "Anıt ağaç, çok önceden fide olarak dikilmiş. Değirmene giden Yeşilırmak sayesinde bu kadar büyüyüp günümüze kadar gelmiş. Kaç yıllık olduğunu tam olarak bilemiyoruz, fakat tarihi değirmende yıllar önce köylerden öküz arabalarıyla gelenler buğday ve mısırlarını öğütüyorlardı. Burada uzun kuyruklar oluşur, 7 tane öğütme taşı aynı anda çalışırdı. Anıt ağaç, neredeyse Çarşamba’ya bedel diyebiliriz. Gölgesinde herkes serinler." diye ifade etti.

36 Metre Boyunda ve 601 Yaşında Bir Anıt Ağaç

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın Anıt Ağaçlar listesinde yer alan bu çınar ağacı, doğu çınarı türündedir. Ağacın yaşı 601 olarak belirlenmiştir. Boyu 36 metre, gövde çapı 225 santim ve tepe çapı ise 31 metredir.

Hıdırellez Gelenekleri ve Paşa Değirmeni

Paşa Değirmeni hakkında kitabesinde yer alan bilgiler ise oldukça ilginçtir. "Tayyar Mahmut Paşa tarafından miladi 1800’lü yılların başında Abdal Irmağından Yeşilırmak’a bir kanal açılmış ve bu kanalın Yeşilırmak’ın eski yatağına düştüğü yere yedi gözlü su değirmeni inşa ettirilmiştir. Tayyar Mahmut Paşa, Osmanlı Padişahı 2. Mahmut tarafından asi ilan edilip, Sadaret Kaymakamlığından uzaklaştırılıp idam edilince mal varlığına el konulmuştur. Bu nedenle Paşa Değirmeni’nin mülkiyeti devlete geçmiş ve işletmesi Trabzonlu Hayriye tüccarlarından Mahmut Efendi’ye verilmiştir. Mahmut Efendi’den sonra bir süre eşi tarafından işletilmiştir. Daha sonraki yıllarda Batum’dan göç eden Alişanzade’lerden Haşim Alişan tarafından uzun yıllar işletildiği için Haşim Efendi’nin Değirmeni olarak anılmaya başlanmıştır."

Değirmenin su oluklarının bulunduğu yerdeki Kavlağan (çınar) ağacının altında, Arap Dede denilen bir Allah dostunun mezarının bulunduğuna inanılır. Bu nedenle burası bir ziyaret yeri haline gelmiştir. Her yıl 6 Mayıs’ta Hıdırellez şenlikleri için Çarşambalılar, Değirmenbaşı’na akın eder ve değirmene akan yedi su oluğundan atlayarak, başlarından yukarı su atarak İlkbaharın gelişini kutlarlar. Ne yazık ki, yedi gözlü Paşa Değirmeni işlevini yitirdiğinden ve zamanla yıkıldığından, eskiyi yaşatmak için ilçe belediyesi tarafından Değirmen Kafesi işletmeye açılmıştır. Böylece bu gelenek yaşatılmakta ve Değirmenbaşı ziyaret edilmektedir."